Nieużywane kolumny jako ustroje akustyczne

Nieużywane zestawy głośnikowe, które stoją w pomieszczeniu odsłuchowym wpływają na jego akustykę. Ten fakt jest powszechnie znany. Chociaż w praktyce dość rzadko poświęca się temu zagadnieniu większą uwagę, to jednak niekiedy można spotkać porady dotyczące wykorzystania nieużywanych kolumn do celów akustycznych. No ale jak by na to nie patrzeć, każdy przedmiot znajdujący się w pomieszczeniu jakoś, choćby minimalnie, wpływa na akustykę tegoż pomieszczenia. Ogólnikowe stwierdzenie o istnieniu wpływu kolumn na akustykę nie ma jednak żadnej wartości praktycznej. Postaramy się nieco uporządkować i doprecyzować informacje na ten temat.

Skrzynki jako dyfuzory

Każda nierównomierna powierzchnia, jak również każda bryła w jakimś stopniu rozprasza padający na nią dźwięk. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę z dwóch okoliczności. Żeby skutecznie rozpraszać fale akustyczne najlepiej wykorzystywać powierzchnie specjalnie zaprojektowane do tego celu. Natomiast gdy porównujemy właściwości rozpraszające powierzchni i sprzętów, które nie są specjalnie projektowane do zadań akustycznych, to generalnie lepiej sprawdzą się przedmioty/powierzchnie z głębszą i bardziej zróżnicowaną rzeźbą. Poza tym znaczącą poprawę można uzyskać tylko przy sporej powierzchni rozpraszaczy. Para nieużywanych kolumn niestety nie spełnia żadnego z tych wymogów - ani kształty nie są optymalizowane pod kątem rozpraszania, ani pole powierzchni nie jest duże. Oczywiście jakieś rozpraszanie nastąpi, ale będzie ono nieduże. Nadzieje na istotną poprawę rozproszenia dźwięku przy pomocy pary nieużywanych skrzynek są płonne. Wykorzystanie kilku odpowiednio ustawionych par kolumn jako rozpraszaczy z pewnością da już jakieś zauważalne zmiany, ale takie rozwiązanie nie jest ani wygodne, ani ekonomiczne. No i w praktyce trudno spotkać sytuację gdy ktoś ma w warunkach domowych kilka par nieużywanych kolumn.

Skrzynki jako powierzchnia odbijająca

Chociaż zagadnienie to jest pokrewne z poprzednim punktem, to jednak nie jest z nim tożsame. Dyfuzory służą głównie do całościowego kształtowania akustyki pomieszczenia lub też do redukcji wpływu najbardziej szkodliwych odbić. Natomiast kiedy mówimy o odbiciach, to trzeba pamiętać, że nawet pojedyncze silne odbicie może istotnie pogorszyć docierający do słuchacza dźwięk. W przypadku nieużywanych kolumn obowiązuje ta sama zasada jak w przypadku innych sprzętów - nie należy ich ustawiać w pobliżu linii łączących słuchacza z zestawami głośnikowymi emitującymi dźwięk. Nieużywna kolumna ustawiona w tym obszarze może być źródłem szkodliwego odbicia. Jeśli nieużywane zestawy stoją w pobliżu linii łączącej działające kolumny z miejscem odsłuchu, to przede wszystkim należy zwrócić uwagę czy nie występuje pogorszenie jakości efektów stereofonicznych. Sprawa będzie tym istotniejsza im większe są kolumny. Nie wykonywaliśmy nigdy eksperymentów polegających na ustawianiu nieużywanych kolumn w pobliżu kolumn działających. Pewną wskazówką może być jednak obserwacja, że zetknęliśmy się z przypadkami, gdy kineskopowy telewizor ustawiony pomiędzy kolumnami wyraźnie pogarszał jakość stereofonii.

Kolumna jako pułapka basowa

Nieużywane zestawy głośnikowe mogą być zastosowane do pochłaniania w zakresie niskich tonów. Teoretycznie należy oczekiwać niskiej skuteczności kolumn w takiej aplikacji. Pomimo tego wiele osób deklaruje uzyskanie słyszalnej poprawy po zastosowaniu kolumn w roli pułapek basowych.

W takim zastosowaniu kolumny najlepiej ustawić w narożnikach, bo tam występują maksima wszystkich modów pomieszczenia i pochłanianie jest najwyższe. Pomijając umiarkowaną skuteczność, zastosowanie kolumn jako pułapek basowych ma jeszcze jedną wadę - nie wiadomo czy częstotliwości pochłaniane przez kolumny będą się pokrywały z częstotliwościami modów pomieszczenia. To kolejna przewaga dedykowanych ustrojów akustycznych. Istnieją jednak szanse na utrafienie we właściwy zakres, bo częstotliwości dolnych modów typowych pomieszczeń i częstotliwości pochłaniane przez typowe kolumny mieszczą się w tym samym zakresie (kilkadziesiąt Hz), ale oczywiście nie ma gwarancji, że dopasowanie konkretnych kolumn do potrzeb konkretnego pomieszczenia będzie zbliżone do optimum. Można pokusić się o strojenie częstotliwości działania pułapki. Można skrócić lub wydłużyć tunel BR, można zmniejszyć roboczą objętość skrzynki.

Dostępne są też inne regulacje. Można zmieniać tłumienie, czy to poprzez zmianę ilości materiału tłumiącego w skrzynce, czy poprzez zastosowanie materiału tłumiącego w tunelu bass-reflex. Do membrany głośnika basowego można dokleić dodatkową masę. No i wreszcie jest też opcja podłączania oporników pomiędzy terminale wejściowe kolumny - najdalej idącym wariantem w tym zakresie jest zwarcie terminali.