Stereofonia

Technika rejestracji i odtwarzania dźwięków wywołująca u słuchacza wrażenie ich przestrzennego rozmieszczenia. Zadaniem systemów stereofonicznych jest wytworzenie pozornych źródeł dźwięku, tak by odzwierciedlić pierwotny układ istniejący w czasie nagrania. Etymologicznie słowo stereofonia - pochodzące z języka greckiego - oznacza dźwięk przestrzenny, trójwymiarowy.

Ponieważ od lat 50-tych aż do lat 90-tych tylko system stereofonii dwukanałowej wszedł do powszechnego użytku, termin stereo często utożsamia się właśnie z rejestracją/odtwarzaniem dwukanałowym. Formalnie nie jest to jednak interpretacja poprawna. Zarówno stereofonia dwukanałowa, kwadrofonia jak również wprowdzone w latach 90-tych systemy wielokanałowe wszystkie należą do grona systemów stereofonicznych.

Określenie lokalizacji źródła dźwięku w przestrzeni (w tym także źródła pozornego, tworzonego przez sprzęt elektroakustyczny) jest możliwe dzięki zróżnicowaniu oraz porównaniu przez mózg bodźców odbieranych przez lewe i prawe ucho. Bodźce te mogą być niejednakowe, ponieważ fale docierające z tego samego źródła do lewego i prawego ucha różnią sie między sobą widmem częstotliwości, natężeniem, a ponadto docierają do uszu w różnym czasie. Różnice te spowodowane są w pierwszym rzędzie niejednakowymi odległościami obu uszu od źródła, a także charakterystyką częstotliwościową i kierunkową ucha.

Samo pojęcie stereofonii zostało wprowadzone pod koniec XIX wieku przez Bella, po publikacji artykułu o słyszeniu dwuusznym. Pierwszy eksperyment transmisji stereofonicznej przeprowadzono w roku 1881 w Paryżu. Dźwięk zbierany ze sceny opery przez mikrofony przesyłano przez dwie linie telefoniczne, a odbiór (na żywo) odbywał się przy pomocy słuchawek. W roku 1929 Alan Blumlein zamiast słuchawek wykorzystał parę odpowiednio rozsuniętych głośników, jego dalsze badania miały kluczowe znaczenie dla rozwoju stereofonii. Lata 30-te to przełomowy okres w badaniach nad zdolnościami słuchu do lokalizacji. Oprócz Blumleina teoretyczne i praktyczne podwaliny stereofonii tworzyli także Bekesy na Węgrzech i Fletcher w laboratoriach Bella. Pierwszym komercyjnym wykorzystaniem dźwięku wielokanałowego była produkcja Disney'a - "Fantasia" w 1940 roku. Rozwój stereofonii nastąpił po drugiej wojnie światowej, zwłaszcza w latach 50-tych.